Ê ,xldjd¶ý uyr w‹udkfhý ´¾mr lrŒ ,nk ÿoy½ àkh Wodjýfý fygë' jir fooy½ yh´hhlg wdiýk ¸Å; bsydihlg Wreulï #hk rgl h§ bm§u ÿoyië' ng¾r wd'umlhý bÈßfê jir .Kkdj" wmsy; ffO¾hfhý igý jeÿŒ fy<fh» wjidkfê§ hgr úð;h" njg mrªfê #´f½r th ;uýf/ Wreuh úh ðu kes nj tl fy,d iÿ]yý lrñÿ' fï nj úáý úg wes ª wr., yd .e]ï ÿoy½ md,khl Wjukdj wêrdcHjd§ý fj; fmýŒï lf<A jr" fojr" fkdfõ'

jir mý´hhl ld,h" Ê ,xldj hgr úð;h" jYfhý .; lf<Ah' fï mrïmrd myl yhl ld,h weu,; furg wkkH;dj yd idrO¾u iEfyk fjkilg ,"lrýkg ng¾r úcdsl n,fõ. j,g ye#úh'

1505 § furgg meñm mDu1¶ý ,xldfõ my;rg m,dr w¨,d .r w;r mDu1´ md,kh u< lf;»¸l wd.u mesrùugr fl»ÜfÜ yd hdmkh weu¨ “fÞYj, wOHdmkh u0ý ´h .s ´ßr ½:d–; lrýkgr fndfy» úg lDDr wýoug lgðu l< nj bsydifê oe"fjë' jir 153 " ,xldfõ ·Ãÿnv “fÞY md,kh l< mDu1¶ýf.k rg fírd .ýkg ´,ýofê iyh mev furgg ´ÿ ªfê 1658 jif¾§ ´,ýohg hgr jýkgh' )½shdÿ wOHdmkhr ¡s Ís yd iï“odhŒr ;Èý ,xldjg ldjÞoýkg Wkýÿúh' wÓreÿ 138 l ´,ýo md,kh ÿud ªfê 1796 jif¾§h' ! jk úg furgg meñm ¹;dkH cdslfh» ´h fmrÈ. bý§h fj<| iud.fï n,h murjñý ´,ýo md,kh wjiý l<y' tmuK" fkdj m±j §¾> igý j¸ý bÿ"ìsj ´xy,fê wýsu rW Ê ú'u rdc´xy ´rNdrhg f.k o%Œ býÈhdfõ ´r.; lrk ,ÞfÞh' fï wŒj jir 2357 l §¾> ¸Å; bsydihlg Wreulï #ñ ,xldj 1815 fmnrjdß 15 jeÿod rg" jYfhý iy ·¸ýu hgr Ndjhg mrúh'

furgg meñm frdnÜ fkd"½ ú´ý Ê ú'u rdc´xy rW f/ ´rldrfh% jYfhý ¾ñý ¸hk ,o zz tod fy< Èj ZZ lDsh furg rdcH md,kh" t¾ sô úkh iy uyck;djf/ ir, lD¥ld¾ñl Èú fmfj; .ek ukd jeg‰u" ,nd foë' ´rlrefj% Ójr TÃg .; lrýkg bv yir ,eî sÑK mßirh yd ÿoyi furg rdc$h mßmd,kh Ójr “cd;ýwjdoh yd uŒIH ÿoyi .ek w”re ú5yh" lrë' tfuýu t¾ sÑK úkh yd iudc mejeru tjý ð.hl úÑwrjh o"jë'

k·r ! ´h¨, wjiý lrñýa úcdsl n,fõ. ú´ý furg ix½lDsh" yd wkkH;djh ´h rgj, ´ßr úßr yd mdßfN»ck fuj,ï iu. ñË lf<ah' .y fld< yd mßirh yd ne÷Œ ck \ú;h úlDs lrýkg Wmd fh§h' mejs j.d rgdj fjk½ lr fl»–" rn¾ yd m±j fr j.dj wes lf<ah' mDu1¶ý ú´ý %re÷ me,h" lmd oeóu urK oAju m·Œjk ;rfï jro" fiëý ÿ] w;r wjidkfê bx7´ md,kfê§ furgg meñm ¹;dkH j.d lrejý le,E bvï w¨,d f.k j.djý lr t¾ w½jeýk hjýkg uyý´ .rf;»h' fu¾§ fÞûh ck;dj %Í lrejý f,i jev lrýkg wlues ùu ÿid býÈhdfjý fou< %Í lrejý f.ýª w;r .d¨, yd fld<U jrdhý o uyd ud¾. yd ÿñßh ud¾. wes lrñý furg iudc wd¾Òl rgdj uyr fjkilg ," lf<Ah' tëý wfŸ"Id lf<a ´h Wjukdjý úkd ,xldfõ rd·j jefvýkg bv fkd§uh'

oeý wjidkfê wdm± yeÍ n,k úg ikd: jk jeo.r ldrKdj" sfí' Ê ,dx#lhýf/ jir fooy½ .Kk" s½f½ fm»¥;j jeAŒ iudc rgdj jir mý´hhl n,mEu ÿid iKfhýu fjk½ u." f.k wes një' wêrdcHjd§ý f,i fu¾ meñm llvdhu ÿfh»ckh lf<A fj<|duë' rgl y·odjg jvd fu¾§ le‘ fmfkýfý ´,ýoh yd úf’Ifhý bx7´ cdslhý fuu md,kh lf<A ´h fj<| iud.fï ½jrEmfhý një' hgr ùfuý m± fuu wêrdcHjd§ iud.ï j, ±¨ md,l –ßig ,xldfõ n,fõ. md,kh lrýkg Y"sh ,eìm' th il½lr .Œ ,eÑfõ furg iudch w;r fn§ï wes #Ífuÿ'

wêrdcHjd§ý ´h wd.u yd NdIdj l;d lrk –ßig iudcfê by, ;ek" ¾ñ lr ÿýfýh' fï ÿid iudcfê wêrdcHjd§ýg ióm jýkg hï fldgi" Wkýÿ úh' fï ÿid wêrdcHjd§ýf/ wejuï mejuï wŒldrl iudch ú´ý furg jxYjr heë fmýjk ro, me,eýsh" ÿ¾udKh lf<Ah' TÓà we÷fuý me<÷fuý wdydr mdk yd ´ßr úßr j¸ý ng¾r iudchg iudk jýkg fy» iïnýO jýkg Wridy lf<Ah' wêrdcHjd§ md,kfê úúO ;kure" fj<| fldýwdr yd ±¨ mßmd,k wëtý Èkd .ýkg fï ÿid fuu ro, –ßig ye# úh' wjidkfê§ furg ck iudcfê iEfyk –ßi" wd.u" ix½lDsh" NdIdj fy» fjkr wdldrh#ý wkkH;djh ñË lr .r –ßi" njg mrªy'

wÓreÿ mý´hhl md,kfê sô ,"IK iy·¸ýu fjk½ lrýkg iudchg n, lrk Wridyhý .ek we;eï úg jd¾;d fjë' k·r tjeÿ jHdhdu my± ke;' wjidkfê§ ÿoy½ rg" jYfhý Ê ,dx#lrjh f.dv k.d iudc iyiïnýOh T½f½ wkd.;h f.dv k.d .ýkg wr·Œ lr .; ye# fjf;dr jeo.rh' th wkd.;h i|yd úYd, moku" jŒ we;' wo rfÜ mjsk úhÓ¨ .e]ï ´h¨, i|yd ƒ¸l ù werfr fnèïh' ng¾r wêrdcHjd§ý ú´ý ´h my±j ;ld lrk ,o m,dr yd Ƚy"l udëï ;jur tf½uh' TÓýf/ Wjukdjg wes l< j.djý fy» uxudjr rgg .e,fmk f,i il½ lr .ýkg m±j wes ª ÿoy½ Ê ,xldfõ bý m±j wes ª rdcH md,kh Wkýÿ ù ke;' ¡s mÞOsh fy» wOHdmk 'uh Ójr tf½h'

furg fr»u ,ýfÞ´ ¡sh wŒj oAjï ÿhufjë' Ñÿ oyu wŒj yeÿŒ iudch" ñÿfi%f/ jro o#ýfý ljr wdldrhlgo hk wjfn»Oh wm Iuj ke;' ws ”cH uäf• m[a[d¶y uy kd¾ñhýf/ o¾Ykh ªfê - ñÿid yodf.k rgr yod .ÿ· - hýkh' k·r wm wogr ! .ek wjOdkh fhd· lrýfý ke;' ng¾r wOHdmkh fhd·ù sÑfl reckf/ #Íghg .e,fmk wýough' fu¾§ md,khg wjYH ¸–lrejý yd iudý;r fÏmj,g úkd md,l yd trK .ýkd fm,eýshg wjYH wOHdmkh" ke;' wogr ±¨ fjk½lï yefrýkg “dfh»0l wOHdmkh" ,xldfõ ke;' orejý bf.k .ýkd úIhhýf.ý “dfh»0l \ú;hg ,efnk “fh»ckh w¨mh' wOHdmkfhý m± wŒý hgfr úf’Ifhý rcfê re#hdj" b,"lh lrk wOHdmk 'uh#ý rgg “fh»ckh" sfío@ hýk “’k l, ðu ð.h Wodù sfí'

wêrdcHjdÈ 5yKfhý ñfoýkg ,xldj .r fjfyi we.éug ," #Íu wjYHh' f¨ ì|" fy» fkdfid,jd ȵ ÿoyi" .ek l;d lrýfý W!j fj¨,½i fy» ud;f¨ lere¨, wu;l lßñÿ' 1818 § fj¨,½i lere¨, ÿid fudKrú, leŸfmáfmd, Èidj fufyª fuu lere¨, ÿid bx7´ y·odj ú mrdch" 1848 jif¾ ùr —rý wŸ— yd f.dý.df¨ f.dv nlvd jeÿ úrejý fufyh ª Wvrg ud;f¨ lere¨, furg h§ ÿoyi Èkd .e¡fï Wjukdfõ jeo.r iýê½:dkhýh'

uyrud .dýê tl mer;#ý f.k 0h wú¾xidjd§ ½jrdÊ igk yd wfk" merf;ý fýre" wïfnrld¾" w¸ ðýkd jeÿ bý§h kdhlhý f.k 0h wr.,h ÿid býÈhdjg ÿoyi foýkg ¹;dkHh trKh lf<ah' fï yd iudý;rj ã' t½ f½kdkdhl" t†' wd¾ f½kdkdhl" fmdýkïn,ï rdukdoý" fmdýkïn,ï wrekdp,ï" à' î' Pdhd" r¶" *Íâ" ã' î' chs,l jeÿ kdhlfh» býÈhdj yd iu.dój ,xldfõ o ÿoy½ wr.,h f.k 0hy' fu¾ wk‹nj¡h wj½:dj Wodªfê 1948 fmnrjdß 04 jeÿod ÿoyi “ldYhg mr #Íuë'

thg l¸ý 1945 § fid¨nÍ flduidß½ mr #Íu" bý jir follg m± Tà f/ jd¾;dj tx.,ý; md¾¸fïýufõ iïu; ùu úf’I wj½:djýh'

1931 § furgg y÷ýjd ÿý i¾j ck pýo n,h wŒj 1947 § mejs uy uesjrKfhý m± uydudkH ã' t½' f½kdkdhl uesuud ,xldfõ md,khg mrª w;r fmnrjdß y;rjeÿod ÿoyi ,eîur iu. ,xldfõ wjiý rW f/ Och ÿoy½ 2jfý f,, ÿý w;r m±j 1951 § w.ues ã' t½' f½kdkdhl uy;d ú´ý mr lrk ,o lñ]jlg wŒj cdsl cdsý o"jk tre weu,r lr Och fjk½ lrk ,o w;r m±j 1972 § th h§r oekg Ndú;djk cdsl Och Ndú;djg meñmfêh'

ÿoy½ igkg odhl ªfê furg kdhlhý muK" fkdfõ' ñf.Ü]jrfr Ê 2Kdýko ¾ñmdKý “Odk uyd ix> rrkh furg murjk ñIkdÍ oyug úreÞOj ienE fn!ÞO n,fõ.h" f.dv ke3y' ñIkdÍ llvdhï iu. mejs mxp uyd újdo oyu iïnýO i;Hh f,dj —rd murjýkg f•u úh' mdkÿrdjdoh fu¾ WÞfõ.lr wj½:djë' tl mer;#ý wk.dßl O¾umd, jeÿ kdhlhýo fï iu. ld¾h Ndrh" bg ql< w;r wjidkfê fndÿ oyfï n,h yd o¾Ykh y÷kdf.k meñm fyýß ½à¨ ´¨lÜ" udß ñð´h½ ¾Õsý½ jeÿ úfÞûlhk furg cdsld‹udkh yd fn!ÞO “fn»Oh i|yd b] l< f½jdj jeo.rh'

furg fn!ÞO mdi¨ wOHdmkh k.d ´]ùu" oyï mdi¨ wOHdmkh" fm»h Èk ÿjdAj fn!ÞO fldäh ÿ¾udKh #Íu weu¨ lrep .Kkdj" idlÉPd lrkkg ´ÿjýfý fï mßirh yrydh'

ÿoyi iïnýO bsydih tl#' bÿ"ìsj furg wd¾Òl iudc jHqyh Ê ,dx#l wkkH;djh" wŒj f.dv k.d .e¡u wfkk#' bsydig .ekr wt; ivïnrh .ekr Woï wkk rgg f.ù 0h jir yeg weu,; Èkd.r ch5yK .ek Woï wkýkg wj½:dj" sfío@

Ê ,xldjg Èk #¾mhlg l¸ý ÿoyi ,nd.r býÈhdj wÈý jir yeglg l¸ý mejs ÿ1 ÿŸmr nj yd j¾;udkfê wNHjldYh ;rKh l< f,dj fõ.jr wd¾Òl j¾Okh" lrd .uý lf<a ljr wd’p¾hh" ÿido hk “’kh wm wmf.ýu úuid ´áh ðuh' j¾;udkfê mjsk fkdfh%r w¾Ño yd “’k bÈßfê w¨r n,fõ.h" i|yd moku il½ lr .ýkg Ê ,dx#lrjhg ye#hdj ,eîu .ek iu½: ck;djg werfr wmuK wfŸ"Idjýh'